W wyniku alianckich nalotów bombowych na niemieckie miasta zginęło szacunkowo 300–500 tysięcy cywilnych osób, wśród nich wielu robotników przymusowych, którzy z reguły nie mieli wstępu do bunkrów przeciwlotniczych. W wielu relacjach bombardowania pojawiają się jako najstraszniejsze wspomnienia z okresu robót przymusowych. Troje świadków, dwóch mężczyzn i kobieta, opowiada o nalotach na Rzeszów, Oranienburg, Hamburg i Berlin.

Pod gradem bomb

Naloty bombowe aliantów były reakcją na ataki niemieckiego lotnictwa, które już 1 września 1939 doszczętnie zbombardowało polski Wieluń, a później Warszawę, Rotterdam czy miasta brytyjskie, zabijając tysiące ludzi. Brytyjskie bombardowania koncentrowały się początkowo na celach taktycznych w Rzeszy Niemieckiej, zaś od 1942 roku objęły również miasta. Miało to doprowadzić do zachwiania poparcia ludności cywilnej dla nazistowskiego reżimu. W sierpniu 1942 do wojny powietrznej nad Europą włączyły się również amerykańskie jednostki lotnicze. Amerykanie bombardowali zwykle w ciągu dnia, zaś Brytyjczycy nocą.

Bombardowania zagrażały ludności cywilnej, szczególnie jednak na ich skutki narażeni byli Żydzi, robotnicy przymusowi i jeńcy wojenni, którym na mocy rozporządzenia z 18 września 1942 zakazano wstępu do bunkrów przeciwlotniczych. Większość robotników przymusowych mogła korzystać jedynie z prowizorycznych schronów wykopanych w ziemi.

Poza bombami zapalającymi zrzucane były również bomby odłamkowe, których szczególnie obawiali się robotnicy przymusowi. Trafieni odłamkami często w ogóle nie byli opatrywani i umierali od ran.

Wielu robotników przymusowych zatrudniano w ochronie przeciwlotniczej – musieli odgruzowywać ulice i wynosić zwłoki zabitych, najczęściej bez odpowiedniego wyposażenia i z narażeniem życia.

Lęk o własne życie często nie wykluczał współczucia dla niemieckiej ludności cywilnej. Z drugiej strony widok zburzonych domów i fabryk budził poczucie spełniającej się sprawiedliwości, tym bardziej że każdy nalot przybliżał klęskę Niemiec i koniec wojny.

Noty biograficzne

Stanisława I., więźniarka obozów koncentracyjnych z Polski

• 1923: urodzona w Rzeszowie
• do 1939: szkoła podstawowa i średnia; mała matura
• 15 maja 1943: aresztowanie całej rodziny przez gestapo i transport do obozu pracy SS w pobliżu Pustkowa-Dębicy
• 29 lipca 1944: ewakuacja obozu, transport więźniów do Auschwitz-Birkenau
• początek sierpnia 1944: transport kobiet do Ravensbrück
• eksperymenty ginekologiczne
• prace ziemne i leśne poza obozem
• wrzesień 1944: praca przy produkcji masek gazowych w zakładach Auerwerke (podobóz w Oranienburgu)
• 15 marca 1945: ucieczka podczas bombardowania Oranienburga, ponowne uwięzienie w obozie Sachsenhausen
• 22 marca 1945: ewakuacja obozu i marsz śmierci
• 2 maja 1945: wyzwolenie przez oddziały brytyjskie i polskie
• powrót do Polski
• 1946: małżeństwo
• do 1972: praca w księgowości
• działalność w stowarzyszeniach byłych więźniów obozów koncentracyjnych

Relacja:

• Interview za197 »
• długość relacji 4 godz. 15 min., data nagrania: 12.02.2006, język: polski

René Š., robotnik przymusowy z Czech

• 1923: urodzony w Pradze
• 1942: matura i nakaz pracy w Niemczech (Hamburg i Kilonia)
• 1942: zdobycie zawodu strażaka w ochronie przeciwlotniczej i szkolenie w rozbrajaniu niewypałów
• 1944: powrót do Pragi, praca w ochronie przeciwlotniczej, aresztowanie
• 1945–49: studia prawnicze na Uniwersytecie Karola w Pradze
• 1949–51: służba wojskowa
• 1951–85: praca w firmie Metrans
• 1990–97: przedstawicielstwo japońskiego armatora Mitsui Lines
• 1997–99: doradztwo
• od 1999 praca w firmie Farmtrans Logistic
• jako świadek historii w szkołach w Niemczech

Relacja:

• Interview za458 »
• długość relacji: 3 godz. 57 min., data nagrania: 13.07.2005, język: czeski

Antoni G., robotnik przymusowy z Polski

• 1922: urodzony w Kartuzach
• do 1936: ukończenie szkoły podstawowej i nauka w szkole zawodowej w Gdyni
• 1939: zdobycie zawodu ślusarza, ewakuacja rodziny na wschód Polski
• ucieczka przed Armią Czerwoną do rodzinnych Kartuz
• 1940: praca przymusowa w niemieckim Elblągu (Elbing), następnie w Poczdamie
• 1944: przeniesienie do Berlina-Falkensee i praca w zakładach Siemensa
• 26 kwietnia 1945: wyzwolenie przez Armię Czerwoną
• powrót do Polski
• do 1982: praca przy budowie dróg

Relacja:

• Interview za195 »
• długość relacji: 3 godz. 37 min., data nagrania: 29.11.2005, język: polski