8 września 1943 Włochy, dawny sojusznik Niemiec, zawarły zawieszenie broni z aliantami. W odpowiedzi Wehrmacht internował setkich tysięcy włoskich żołnierzy i wysłał ich na roboty do Niemiec. Trzech świadków opowiada o aresztowaniu, transporcie do Niemiec i pobycie w obozie jenieckim.

8 września 1943: internowani włoscy żołnierze

W czerwcu 1943 obalony został Benito Mussolini, włoski dyktator faszystowski i sprzymierzeniec Hitlera. Nowy włoski rząd 8 września 1943 popisał zawieszenie broni z aliantami zachodnimi. W odpowiedzi Wehrmacht zajął kraj, rozbroił włoską armię i wywiózł około 600 tysięcy włoskich żołnierzy do pracy przymusowej w Niemczech i na ziemiach okupowanych.

„Internowanym“ żołnierzom odmówiono statusu jeńców wojennych, których chroniło międzynarodowe prawo. Ludność niemiecka obrzucała dawnych sojuszników wyzwiskami, nazywała ich zdrajcami lub „świniami Badoglio”,  nawiązując do nazwiska szefa nowego rządu włoskiego. W obozach i więzieniach byli szczególnie źle traktowani. Ok. 40 tysięcy internowanych żołnierzy włoskich zginęło w niewoli – na skutek przemocy, z głodu i zimna.

Ustanowiony ponownie przez Niemców reżim Mussoliniego starał się nakłonić internowanych żołnierzy do podjęcia walki u boku Niemiec. Propozycję tę przyjęło tylko ok. jednej czwartej internowanych. Wielu oficerów powoływało się na konwencję genewską i odmawiało podjęcia pracy.

Jesienią 1944 internowanym żołnierzom, a do stycznia 1945 również oficerom przyznano status cywilów, w celu efektywniejszego wykorzystania ich do pracy przymusowej w przemyśle zbrojeniowym. Rząd Republiki Federalnej Niemiec w 2001 roku uznał tę zmianę statusu za nieważną w świetle prawa międzynarodowego. Tak więc dawni internowani uznawani są nadal za jeńców wojennych i – jak wszystkim jeńcom wojennym – nie przysługują im żadne odszkodowania.

Noty biograficzne

Donato E.

• 1921: urodzony w Castello di Cisterna (Kampania)
• 1941: służba wojskowa i szkoła oficerska w Rawennie, jako porucznik w Trento i Limone Piemonte
• 1943: przybycie do Stalagu VI C/Z Neu-Versen w Meppen (Dolna Saksonia); przeniesienie do Stalagu 366/Z w Białej Podlaskiej
• 1944: transport do Stalagu X B Sandbostel (Dolna Saksonia) za odmowę wsparcia Mussoliniego; pod koniec roku przeniesienie do Oflagu 83 Wietzendorf (Dolna Saksonia)
• 16 kwietnia 1945: wyzwolenie przez aliantów, we wrześniu powrót do domu w Marigliano
• ukończenie studiów, zatrudnienie w sądzie, praca do emerytury w 1986 roku
• członek związku weteranów (ANEI) w Mediolanie

Relacja:

• Interview za120»

• długość relacji: 3 godz. 51 min., data nagrania: 21.11., 30.11. i 10.12.2005, język: włoski

Claudio S.

• 1920: urodzony w Genui, w zamożnej rodzinie włosko-francuskiej
• 1939: studia geologii
• 1943: podporucznik królewskiej armii włoskiej pod dowództwem marszałka Badoglio; wzięty do niewoli po obaleniu Mussoliniego 25 lipca i zajęcia Włoch przez Niemców 8 września 1943
• 1943–1945: w niewoli wojennej w Niemczech i okupowanej Polsce, m.in. w obozach w Sandbostelu, Częstochowie, Chełmie, Dęblin, Oberlangen, Duisdorfie, Kolonii, Forellenkrugu i Wietzendorfie; odmowa ponownego przystąpienia do armii faszystowskiej
• 1944: obóz karny i praca przymusowa w fabryce spadochronów w Kolonii; pobyt w szpitalu
• 22 kwietnia 1945: wyzwolony w obozie w Wietzendorfie (Dolna Sachsonia); w sierpniu powrót do Włoch; kontynuacja studiów
• 1950: jako geolog zatrudniony w firmie AGIP; praca w kraju i zagranicą
• 1980: emerytura
• wieloletnie starania o odszkodowanie; publikacja wspomnień internowanych żołnierzy
• Zmarł 4 listopada 2012.

Relacja:

• Interview za126 »
• długość relacji: 5 godz. 31 min., data nagrania: 06.08.2005, język: włoski

Alessandro F.

• 1920 urodzony w Mediolanie
• 1941: powołanie do służby wojskowej, po wyszkoleniu wysłany na front do Grecji
• grudzień 1943: aresztowany przez greckich kolaborantów i wysłany do Aten
• luty 1944: transport do lazaretu w Zeithainie (Saksonia), przeniesienie do Mühlbergu; od września praca przymusowa w cukrowni w Döbeln i w fabryce broni.
• styczeń 1945: wysłany do obozu karnego w Reichenbergu (dzisiaj: Liberec, Czechy) za odmowę podjęcia pracy; pobyt w obozach jenieckich w Rawiczu, Wrocławiu i Oleśnicy
• październik 1945: powrót do Włoch, pracuje w gminie jako pracownik socjalny

Relacja:

• Interview za121 »
• długość relacji: 4 godz. 34 min., data nagrania: 23.11., 30.11. i 07.12.2005, język: włoski

.